Në Turqi po rritet zemërimi dhe acarimi që zbatimi i rregulloreve që lë për të dëshiruar, është bërë shkak për shembjen e shumë ndërtesave në tërmetet e fundit që kanë goditur vendin.
BBC ka verifikuar shembuj të godinave të larta të ndërtuara së fundmi që u shembën në tërmetin katastrofik të muajit shkurt 2023.
Një ndërtesë në Malatya kishte përfunduar vitin e kaluar dhe në mediat sociale qarkulloi një reklamë që thoshte se ishte “përfunduar në përputhje me rregulloret më të fundit të tërmeteve”.
Reklama thoshte se të gjitha materialet e përdorura ishin “cilësi e klasit të parë”.
Nuk ka asnjë gjurmë të kësaj reklame tani, por shumë njerëz i kishin bërë foto dhe video dhe i kishin postuar ato në internet.
Një tjetër bllok apartamentesh i ndërtuar së fundmi në qytetin port të Iskenderun është fotografuar i shkatërruar.
Kompania e ndërtimit për këtë godinë kishte postuar një foto që tregon se ka përfunduar në vitin 2019.
BBC ka verifikuar se imazhi i ndërtesës së shkatërruar përputhet me vendndodhjen e fotografisë reklamë të bllokut të kompanisë.
Një tjetër ndërtesë e cila u bë e banueshme në Antakya në vitin 2019 mund të shihet e shkatërruar kryesisht në një foto të verifikuar nga BBC.
Megjithëse tërmetet ishin të fuqishme, ekspertët thonë se ndërtesat e ndërtuara siç duhet duhet të kishin qenë në gjendje të qëndronin në këmbë.
“Intensiteti maksimal i këtij tërmeti ishte i fortë, por jo domosdoshmërisht i mjaftueshëm për të rrëzuar godinat e ndërtuara mirë,” thotë David Alexander, profesor i Planifikimit dhe Menaxhimit të Emergjencave në University College London.
“Në shumicën e vendeve niveli i lëkundjeve ishte më i vogël se maksimumi, kështu që mund të konkludojmë nga mijëra ndërtesa që u shembën, pothuajse të gjitha nuk i qëndrojnë asnjë kodi ndërtimi të arsyeshëm të përballimit të tërmeteve.”
Rregullat e fundit kërkojnë që strukturat në rajonet e rrezikuara nga tërmeti të përdorin beton të cilësisë së lartë të përforcuar me shufra çeliku. Kolonat dhe trarët gjithashtu duhet të shpërndahen për të absorbuar në mënyrë efektive ndikimin e tërmeteve.
Megjithatë, këto ligje janë zbatuar keq.
“Pjesërisht problemi është se ka shumë pak rinovim të ndërtesave ekzistuese, por ka gjithashtu shumë pak zbatim të standardeve të ndërtimit në ndërtesat e reja,” thotë Prof Alexander.
Qeveria turke ka parashikuar periodikisht “amnisti ndërtimi” – praktikisht përjashtime ligjore për pagesën e tarifës, për ato struktura të ndërtuara pa certifikatat e kërkuara të sigurisë. Këto janë kaluar që nga vitet 1960 (me të fundit në 2018).
Kritikët kanë paralajmëruar prej kohësh se amnisti të tilla rrezikojnë katastrofë në rast të një tërmeti të madh.
Deri në 75,000 ndërtesa në të gjithë zonën e prekur nga tërmeti në Turqinë jugore u është dhënë amnisti ndërtimi, sipas Pelin Pinar Giritlio?lu, kreu i Unionit të Dhomave të Inxhinierëve Turkë dhe Arkitektëve të Dhomës së Planifikuesve të Qytetit.
Vetëm pak ditë përpara katastrofës së fundit, media turke raportoi se një projektligj i ri po pret miratimin parlamentar i cili do të jepte një amnisti të mëtejshme për ndërtimet e fundit.
Gjeologu Celal Sengor tha në fillim të këtij viti se miratimi i amnistive të tilla ndërtimore përbën një “krim”.